Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2012

Ουγκέτσου Μονογκατάρι



Πίσω από το πραγματικό και το φανταστικό, υπάρχει ένα Αξίωμα που καθορίζει τα όρια αυτών των εννοιών, μια μη ελεγχόμενη από εμάς δύναμη. Στην ταινία του Κέντζι Μιζογκούτσι Ουγκέτσου Μονογκατάρι που στα iαπωνικά σημαίνει Η χλωμή όψη της σελήνης μετά τη βροχή,μπορώ να εντοπίσω αυτή τη δύναμη στη σφαίρα της αιώνιας σύζευξης του Κακού με το Καλό, εκεί όπου η μοίρα των ανθρώπων προδιαγράφεται, εκεί όπου η τύχη του καθενός πλέον ετεροπροσδιορίζεται.


Ο σκηνοθέτης, αναπλάθοντας έναν ιαπωνικό μύθο - που μερικοί τον συνέκριναν με την καθ' ημάς Οδύσσεια - οδηγεί τους ήρωες της ταινίας του ως την καταστροφή, αναδεικνύοντας τις συνέπειες της απομάκρυνσής μας από την οντότητά μας. Το φινάλε της ταινίας είναι ακριβώς αυτή η έκθεση των δεινών μας, είναι η ανταμοιβή μας για την Ύβρι, είναι η Κόλαση των χριστιανικών θεωριών. Ο μύθος της ταινίας αναπλάθεται σε όλους τους πολιτισμούς και τις θρησκείες, σε όλα τα φιλοσοφικά συστήματα και οικονομικο-κοινωνικές δοξασίες.
Σε αυτή την ερμηνεία κατέληγα όσες φορές έβλεπα την ταινία, ακόμη και σήμερα που την ξαναβλέπω. Γεννάται αίφνης το ερώτημα: ένας τόσο υποστατικός μύθος δεν δίδαξε ποτέ τις κοινωνίες; Δεν απέτρεψε την αενάως επαναλαμβανόμενη αυτοκαταστροφή τους; Γιατί ο καθένας μας, αντικρύζοντας τον εαυτό του αιχμάλωτο δυνάμων που απελευθέρωσε από μέσα του - ίσως κατόπιν μιας αθέσμου συμβουλής - αναζητεί συνεργούς στη φθορά του και ποτέ λύτρωση στους θρήνους του; Γιατί δεν μπορεί να δεί ότι οι δυνάμεις που παλεύουν στ' αλώνια-πέρα από εμάς-απελευθερώθηκαν από μέσα μας, πετάχθηκαν σαν ένα ασήκωτο φορτίο, που τώρα ανεξέλεγκτα στοιχειώνουν το μέλλον μας;
Μύθοι, στιβαγμένοι στη συλλογική μνήμη κοινωνιών, στοιχειώνουν ξαφνικά και απρόσμενα, σύμφωνα με μια ακαθόριστη συχνότητα, ζωντανεύουν ως τέρατα μιας κολάσεως. Μόνο που στις περισσότερες φορές, και πάλι, η Ύβρις επαναλαμβάνεται, αυτή τη φορά φέρουσα τον μανδύα της Άγνοιας.
Η ταινία: Η ιστορία τοποθετείται στη μεσαιωνική Ιαπωνία, μια εποχή εμφυλίων συρράξεων και κοινωνικών ανακατατάξεων. Είναι η εποχή του εμφυλίου τόσο μεταξύ των φεουδαρχών Βορά και Νότου, όσο και μεταξύ των φεουδαρχών και των λαϊκών στρωμάτων, που καταπιεζόμενα, αρνούνταν να πληρώσουν φόρους, να επιστρατεύονται ως Νίντζα στις μονάδες των, ή διώκονταν ως ιδιαίτερες Βουδιστικές αιρέσεις και κατέφευγαν στα βουνά, κάτω από την προστασία των λεγόμενων Ασκητών του Βουνού. Σε έναν τέτοιο κοινωνικό περίγυρο ανθούσαν όλες οι κοινωνικές και πολιτικές πρακτικές που συναντάμε και σήμερα. Άρνηση υπακοής, άρνηση πληρωμής, επαναστατικές πράξεις αναδιανομής του πλούτου.
Ο ιαπωνικός κινηματογράφος στη μεγάλη του απογείωση αναζήτησε σε αυτές τις εποχές αστείρευτες πηγές έμπνευσης. Έτσι και ο Μιζογκούτσι στα πρόσωπα των δύο ηρώων του. Ένας αγγειοπλάστης και ο γαμπρός του εγκαταλείπουν την ταπεινή οικογενειακή ζωή του χωριού για να πραγματώσουν τα μεγαλεπήβολα σχέδιά τους στην πόλη. Ένα λυρικό οδοιπορικό στην ανθρώπινη ματαιοδοξία, στην απατηλή φύση της ευημερίας ξεκινά. Ο πόλεμος κάνει καλό στις δουλειές θα αναφωνήσει με μικροπρεπές χαμόγελο ο μετέπειτα σαμουράϊ. Έτσι, οι δύο χωρικοί ξεκινούν το μεγάλο ταξίδι για να πιάσουν την καλή, εγκαταλείποντας τις οικογένειές των στο χωριό, μη υποκύπτοντας στις προσπάθειες των γυναικών τους να τους αποτρέψουν από την καταστροφική αναχώρηση.

Το όνειρό τους αρχικά φαίνεται να πραγματώνεται. Ο αγγειοπλάστης πουλώντας το εμπόρευμά του θα κερδίσει λεφτά, ο μαχητής θα διακριθεί ως σαμουράι στο πεδίο της μάχης και στις διαταγές κάποιου φεουδάρχη. Μα στη συνέχεια θα αποδειχθεί ότι όλα αυτά ήταν οι ιστοί πλανώμενων φαντασμάτων που τους είχαν τυλίξει σε μιαν άλλη πραγματικότητα. Αυτήν που τους οδηγούσε στην Ύβρι της απομάκρυνσης από τη ζωή και τη φύση, και εν τέλει, στην καταστροφή, στο τίμημα της αμετροέπειας και της αλαζονείας. Η Επιστροφή τους θα τους αποκαλύψει με δραματικό τρόπο τον αραχνούφαντο μύθο για το κυνήγι του πλούτου και της δόξας. Ο πρώτος έχει πέσει θύμα της γοητείας μιας πριγκίπισσας φαντάσματος, ενώ ο άλλος ανακαλύπτει ότι η γυναίκα του έχει γίνει πόρνη σε ένα χωριό εξαιτίας της δικής του εγκατάλειψης και των δεινών του πολέμου. Το όραμα της επιτυχίας έγινε καπνός. Και η τελική απογραφή των παθών και της μοίρας των ηρώων απεικονίζεται στην επιστροφή τους στη γή που εγκατέλειψαν. Όπου κι' εδώ πια τίποτα δεν είναι δικό τους…

Η ταινία υμνήθηκε και αξιολογήθηκε ως μία από τις σημαντικότερες ταινίες στην ιστορία του κινηματογράφου. Εκείνο όμως για το οποίο πρέπει να υμνηθεί περισσότερο είναι η διαχρονικότητά της. Η διαχρονικότητα είναι που κρίνει το μέγεθος ενός δημιουργού και ενός έργου, που, χωρίς εττικέτες και τυμπανοκρουσίες, "απολαμβάνει" την ενσωμάτωσή του στο ατομικό και κοινωνικό μας γίγνεσθαι.
Δείτε μερικές σκηνές εδώ:

σαν επίλογος εις μνήμην:
Θόδωρος Αγγελόπουλος 1935-2012
"Μα οι μόνες συγκεκριμένες επιρροές που αναγνωρίζω, είναι του Μιζογκούτσι, για τη χρήση του χρόνου και του χώρου εκτός πεδίου".
(από το επίσημο site http://www.theoangelopoulos.gr)

11 σχόλια:

sofia είπε...

Καλησπέρα Θανάση,
Ωραία θέτεις το ζήτημα της πορείας του ανθρώπου παρουσιάζοντας συγχρόνως και τον συγκεκριμένο σκηνοθέτη. Για την ταινία δεν έχω άποψη γιατί δεν την έχω δει, αν και η υπόθεση μου θυμίζει αρχαία τραγωδία. Για την πορεία του ανθρώπου όμως θεωρώ ότι η άγνοια για τον κόσμο που τον περιβάλλει είναι καθοριστική για την αυτοκαταστροφή του.Δεν γνωρίζει ότι έχει άγνοια, θεωρεί ότι γνωρίζει τα πάντα, ζει με ψευδαισθήσεις που καλλιεργούνται τεχνηέντως και βεβαίως τρέφει και αυταπάτες. Θεωρεί ότι είναι ο κυρίαρχος της φύσης και του παιχνιδιού και όλες του οι πράξεις είναι αλαζονικές και κατακτητικές. Παραβιάζει έτσι το μέτρο του κόσμου, την ισορροπία της φύσης και το αποτέλεσμα είναι να διαπράττει "ύβριν " με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Η " ύβρις " οδηγεί και στην πτώση.Όταν δεν μπορεί να ερμηνεύσει τα αίτια που τον οδηγούν στην καταστροφή, επαναλαμβάνει συνεχώς την ίδια πορεία. Άλλωστε είναι πολύ πιο εύκολος ο δρόμος της ψευδαίσθησης από το δρόμο της αυτογνωσίας, της γνώσης και της συνειδητοποίησης κατά συνέπεια. Η άγνοια λοιπόν είναι εκείνη που σκοτώνει,αλλά και πόσο επίπονη και επώδυνη είναι η πορεία προς τη γνώση;

k.Mer είπε...

Χτες διάβαζα για την ζωή των ανθρώπων στο Μπαλί που εργάζονται τόσο όσο φθάνει για να χορτάσουν την οικογένειά τους και τους θεούς και τον υπόλοιπο χρόνο απολαμβάνουν τη ζωή χωρίς να βιάζονται.
Νομίζω ότι η ανθρώπινη ματαιοδοξία που ανέφερες είναι το κλειδί που δυστυχώς τις περισσότερες των φορών μόνο κλειδώνει.

μιά φορά κι ἕναν τρελλό... είπε...

Γιατί οι κοινωνίες και το άτομο δεν έχουν διδαχθεί τίποτα ανά τους αιώνες;

Χθες είχα μια κουβέντα για την εντροπία που διακατέχει από το μικρότερο έως το μεγαλύτερο στο σύμπαν. Άσχετο θα μου πεις, αλλά με μια δεύτερη ματιά ίσως κι όχι.

Η δημιουργία χάους - και με ότι αυτό συνεπάγεται μέσα και έξω μας - είναι η συνεχής τάση του σύμπαντος. Εκεί που οδεύουμε δηλαδή, όταν απλά αφηνόμαστε στο κύλισμα του χρόνου. Η ΄Αγνοια και η Ύβρις εκεί θεριεύουν.
Χρειάζεται μια άλλη μορφή ενέργειας να αντιταχθεί εκεί. Αυτογνωσία και Συνειδητότητα.

Σκόπριες σκέψεις μου γέννησε το κείμενο σου κι είπα να τις μοιραστώ. Ελπίζω να μην σε ζάλισα :)

Καλό σου απόγευμα!

eApenanti είπε...

Καλημέρα Σοφία,
Το να πώ πως η ταινία είναι αριστούργημα (κατ' εμέ) είναι επανάληψη της ανάρτησης.
Αν επιτρέπεται-σε προτρέπω- να επιδιώξεις να τη δείς, έστω και σε DVD.
Τη βλέπω συχνά από μια κόπια-γιατί στις αίθουσες σπάνια έχω την ευκαιρία. Κυκλοφόρησε ξανά σε επανέκδοση το 2006, οπότε και προβλήθηκε και στην Αθήνα.
Αυτή η ταινία και το Solaris (του Ταρκόφκυ) με τραβούν συνέχεια από το ..χέρι.
Εύχομαι να τραβήξουν και σένα.
Θανάσης

eApenanti είπε...

k.Mer,
"απολαμβάνουν τη ζωή χωρίς να βιάζονται"

Καλημέρα,
"βιάζονται", που το καταλαβαίνω όχι με την έννοια του χρόνου, αλλά με την έννοια της επιβολής. Θέλω να το καταλαβαίνω έτσι. Εξ'άλλου δεν διαφέρει στην ουσία από τη βιά του χρόνου...
Ευχαριστώ για την επικοινωνία
Θανάσης

eApenanti είπε...

μιά φορά κι ἕναν τρελλό,

"Σκόπριες σκέψεις μου γέννησε το κείμενο σου κι είπα να τις μοιραστώ"

Χαίρεται (τώρα με αι ή με ε πάει καλλίτερα ;)

Ό,τι γεννιέται, δικαιώνεται όταν μοιράζεται. Μόνο τότε.
Καρποί της γής, καρποί σκέψεων που μοιράζονται πλουτίζουν και εμ-πλουτίζονται.
Και "επιβάλλουν" μιαν άλλη δικαιοσύνη,
μιαν άλλη στάση ζωής
διώχνουν τον Φόβο,
γκρεμίζουν εξουσίες.

Το Μοίρασμα είναι η μαγεία (μαγιά) μιας αυθεντικής ..επανάστασης.Και το οξυγόνο της για να ζήσει..

Καλό απόγευμα και σε σένα
ευχαριστώ που μου δίνεις τόοοσες αφορμές, πάντα.
Θανάσης

sofia είπε...

Θα προσπαθήσω Θανάση, γιατί τα τελευταία χρόνια δεν ξέρω τι με έχει πιάσει και δεν μπορώ να παρακολουθήσω ταινία.Ένας λόγος που τσακώνομαι και με τα παιδιά μου, που συνέχεια μου προτείνουν ταινίες αλλά εγώ δεν μπορώ να ανταποκριθώ. Και να σκεφτείς ότι κάποτε λάτρευα το σινεμά συν ότι έχω μία κόρη που σπουδάζει κινηματογράφο. Ου γαρ έρχεται μόνον το γήρας. μόνο το διάβασμα παραμένει μεγάλη αδυναμία.

ΛΥΧΝΟΣ ΚΑΙΟΜΕΝΟΣ είπε...

μακράν, από τις ωραιότερες ταινίες που έχω δει!
συμφωνώ απόλυτα μαζί σου και με τον τρόπο που την παρουσίασες!

eApenanti είπε...

Λύχνε Καλημέρα,
Ευχαριστώ που ήλθες απ(e)ναντι.

Δεν μπορώ να τη βγάλω από τις σκέψεις μου ποτέ αυτή την ταινία.
Όπως και το Solaris (του Ταρκόφκυ).

Χαίρομαι που την υμνείς και εσύ.

akrat είπε...

καλημέρα

είναι πολύ καλή η ανάρτησις... και η αναφορά στον δικό μας... φωτίζει πολλά

Αγγελική είπε...

Νομίζω πως θα γίνει προτεραιότητά μου να δώ αυτή την ταινία και σύντομα. Καλό απόγευμα και καλή εβδομάδα

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

επισκέψεις

IP Widget For Website